De Winter – Vivaldi’s Vier Jaargetijden
Koud, guur en briljant: de winter in muziek gevangen
Antonio Vivaldi’s meesterwerk De Vier Jaargetijden bestaat uit vier vioolconcerten, elk geïnspireerd op een seizoen en vergezeld door een bijpassend sonnet. In De Winter (L’inverno – RV 297), horen we hoe Vivaldi de gure kou, krakende voetstappen in de sneeuw en knetterende stormen tot leven wekt in muziek.
Het sonnet bij Winter
Vivaldi schreef of selecteerde bij elk seizoen een sonnet dat precies beschrijft wat er muzikaal gebeurt. Deze poëzie fungeert als programmatekst en versterkt de beleving van de luisteraar. Bij De Winter leest u onder andere:
Beven van de kou in de ijzige sneeuw,
Bij striemende vlagen van de verschrikkelijke wind,
Loop je, stampvoetend en tandenklapperend,
Door de vorst.
Vredig vertoeven bij het haardvuur,
Terwijl buiten de regen klettert.
Voorzichtig lopen over het ijzige pad,
Uit angst om uit te glijden.
Of juist vol bravoure glijden en daarna vallen.
Opnieuw het ijs opgaan totdat het breekt.
Plotseling steken de Sirocco,
De Borea en alle andere winden op.
Dat is de winter, maar evengoed
Brengt hij ons zijn eigen vreugde.
Laten we de drie delen van het concert nader bekijken:
I. Allegro non molto – De bijtende kou
In het eerste deel van De Winter hoort u direct de snijdende kou: ijzige strijkers, scherpe accenten en een onrustige melodie suggereren bevroren landschappen en een gure wind. De soloviool imiteert een bibberende mens in de sneeuw. U hoort haast letterlijk de tanden klapperen.
Wat u hoort:
- Snelle stijgende loopjes symboliseren ijzige windvlagen.
- Lange stiltes en plotselinge uithalen wekken het gevoel van onverwachte koude schokken.
- De soloviool laat horen hoe iemand huivert in de kou, als in een strijd tussen mens en natuur.
II. Largo – Warm bij het haardvuur
Na het stormachtige begin biedt het langzame tweede deel een rustpunt. Hier zit men warm binnen, het vuur knappert, de regen tikt tegen het raam. Het contrast met het eerste deel kan bijna niet groter zijn.
Wat u hoort:
- Een zachte, wiegende begeleiding die de kalmte van binnen beschrijft.
- De soloviool speelt een eenvoudige, melodieuze lijn: beschouwend, troostend.
- Een warme, bijna intieme sfeer vult de zaal — een moment van rust.
III. Allegro – Over het ijs en door de storm
In het laatste deel betreedt de luisteraar het ijs. Voorzichtig schuifelend over de gladde vlakte, maar dan… een val! De muziek beeldt dit uit met plotselinge glijpartijen en snelle vioolbewegingen. Dan komt de storm opzetten: heftig en onontkoombaar.
Wat u hoort:
- De solist ‘glijdt’ muzikaal uit: snelle dalende passages suggereren een val op het ijs.
- Het orkest stormt los — hagel, donder en bliksem worden hoorbaar.
- Toch is er een gevoel van vreugde en overwinning: de natuur mag woeden, maar de muziek blijft dansen.
Een levendige finale van het jaar
Vivaldi’s Winter is niet alleen een beschrijving van het seizoen, het is ook een ode aan de kracht van muziek. U voelt de kou, hoort de stilte van sneeuw, en beleeft het onvoorspelbare karakter van een winterdag. En dat alles gevangen in slechts drie delen muziek.
Wilt u dit meesterwerk live ervaren?
Bezoek één van de concerten en geniet van De Vier Jaargetijden, uitgevoerd door The Bach Orchestra of the Netherlands met topviolist Enrique Gómez-Cabrero Fernández als solist. Ontdek hoe Vivaldi’s muziek letterlijk tot leven komt!